Liberation Wandelroute Sallandse Heuvelrug

Na knp G50 LA, Grotestraat RI verkeerslichten. Bij verkeerslichten oversteken en vervolgens de Grotestraat oversteken naar het Memory Vrijheidsmuseum. Na het bezoek aan het museum weer teruglopen RI knp G50. Vervolgens RD RI knp G75.

Memory Oorlogs- en Vredesmuseum

Het museum is ingericht als een themapark waarin de bezoeker de periode 1935-1945, vanaf de opkomst van het Nationaal Socialisme tot en met de bevrijding van Europa, stap voor stap beleeft. Dit museum wordt verbouwd en uitgebreid in 2019. Opening 31 okt. 2019. zie www.memorymuseum.nl voor info.

Het leken wel paaseitjes

Het is in Nijverdal op 22 maart 1945 een zonnige dag. Geen vuiltje aan de lucht. De bevolking is redelijk gewend geraakt aan de dreigende geluiden van bommenwerpers op weg naar Duitsland. De verrassing is groot als ‘s middags een formatie Amerikaanse vliegtuigen plotseling laag overkomt.

In de winter van 1944-1945 is in Nijverdal de spoorlijn Almelo-Zwolle al een aantal keren doelwit geweest van Amerikaanse bommenwerpers. Ook de stationering van de Duitse V1- en V2-raketinstallaties in de gemeente Hellendoorn vormen een belangrijk doelwit voor de luchtaanvullen.

De geallieerden proberen met deze bombardementen de aan- en afvoerroutes van de Duitsers te blokkeren. De bewoners rondom de spoorlijn in Nijverdal zijn voor zover mogelijk verhuisd of ergens anders naar toe getrokken.

Het is 22 maart 1945 eindelijk een mooie zonnige voorjaarsdag en de bewoners van Nijverdal zijn blij dat ze -zo vlak voor Pasen- hun was weer eens buiten kunnen ophangen, in de tuin kunnen werken of de vloeren weer kunnen schrobben.

Vader Auguste Lidolf en zijn zoon Eugène zijn die middag kersenpitten aan het poten. Het gezin Lidolf is vanuit Frankrijk naar Nijverdal verhuisd, omdat Auguste als monteur de machines weet te bedienen die de Nederlandsche Stoom Blekerij in Frankrijk heeft gekocht.

Zijn vrouw Louise is die middag niet thuis. Volgens ooggetuigen komen die middag kort na 4 uur plotseling 6 vliegtuigen laag over. Boven het centrum maken ze een scherpe bocht en men kon de piloten in de cockpit zien zitten. Tegelijkertijd zien ze dat er bommen worden uitgegooid.

Iemand zei: ’t leken wel paaseitjes, ’t was immers de week voor Pasen. Deze paaseitjes hadden echter eenverwoestende werking. Later blijkt dat tijdens dit vergissingsbombardement Nijverdal drie bombardementsgolven te verwerken krijgt waarbij 73 mensen het leven laten en er tientallen gewonden zijn.

Vader Auguste en zoon Eugène zijn ook omgekomen zullen Frankrijk nooit meer zien.

Sallandse Heuvelrug

De Sallandse Heuvelrug is een stuwwal, die zo'n 150.000 jaar geleden is ontstaan in de voorlaatste ijstijd, het Saalien. Voorafgaand aan de ijsbedekking hadden grote rivieren daar dikke lagen zand en grind met dunnere lagen klei afgezet.

Schaapskooi Twilhaar

Op Twilhaar is na jarenlange afwezigheid weer een permanente schaapskudde en een fulltime herder, onder het toeziend oog van de Stichting Schaapskudde Sallandse Heuvelrug. De schapen helpen mee om de heide in stand te houden en om, net als vroeger te zorgen voor typische producten van de heide.

De schaapskooi van het Twilhaar is pas gebouwd in 1977. De schaapskooi is een echte potstal. De vloer ligt ruim een meter onder het maaiveld. De schapenmest, gemengd met heideplaggen werd hier verzameld. Eeuwenlang hebben de boeren op de zandgrond zo hun akkers vruchtbaar gemaakt.

Monument Rijkswerkkamp Twilhaa

Rijkswerkkamp Twilhaar - in eerste instantie opgezet als een werkverruimingskamp - werd in 1942 een joods werkkamp. De bezetter gijzelde in dit Nijverdalse kamp een kleine honderd joodse mannen, voornamelijk afkomstig uit Groningen.

Op 2 oktober van dat jaar werden de mannen via Westerbork afgevoerd naar de vernietigingskampen in het oosten van Europa, waar zij bijna allen zijn vermoord. Meer informatie op www.werkkamptwilhaar.nl

Na de oorlog werd het afgebroken, bomen groeiden waar eerst barakken stonden en van het bestaan van rijkswerkkamp Twilhaar was vrijwel niemand meer op de hoogte. Inmiddels is er een monument geplaatst, zijn de contouren van het kamp zichtbaar gemaakt en is een replica van de toegangspoort geplaatst.

Op het bord bij het monument staat de volgende tekst: In de periode van 1940 tot begin 1947 bevond zich hier het Rijkswerkkamp Twilhaar. Dit werkverschaffingskamp werd opgericht door de Rijksdienst voor de Werkverruiming en diende in de veertiger jaren van de vorige eeuw voor huisvesting van

werkloze mannen, die nuttig werk moesten verrichten in de bossen van de Sallandse Heuvelrug. Deze werkzaamheden betroffen voornamelijk het ontginnen van woeste gronden en de aanleg van paden en wegen in de bossen en op de heide.

Onderduikershut Holten

De familie Hullegie heeft tijdens de Tweede Wereldoorlog heel veel Joodse, Nederlandse, Franse, Engelse en Amerikaanse onderduikers geholpen.Dat deden ze onder andere door ze te laten onderduiken op hun boerderij (Huize Hullegie), maar in 1943 werden er ook twee schuilhutten gebouwd.

Moedige mensen waagden hun leven om eten te brengen naar de onderduikers in de schuilhutten. Ondanks de Duitse razzia’s, gevangenneming en zware ondervraging is nooit een van de onderduikers ontdekt. Allen hebben het leven behouden.

In het voorjaar van 2000 is de hut gereconstrueerd dankzij de hulp van de buren uit Helhuizen en Espelo. Het monument is te vinden in de directe nabijheid van het Stevens monument aan de Haarlerweg dicht bij de parkeerplaats.

Marinus Stevens Monument

Op zaterdag 14 oktober 1944 werd een grote razzia gehouden in Salland. Mogelijke aanleiding was een wapendropping voor het verzet in de voorgaande nacht. Bij deze razzia is aan de Haarlerweg te Holten de 18-jarige onderduiker Marinus Stevens uit Apeldoorn doodgeschoten.

De Nijverdalse verzetsman Gerrit Jan Piksen werd gedood in Haarle en de joodse onderduiker Mozes (Maurits) Bachrach (geboren te Arnhem) aan de Portlanderdijk tussen Nieuw Heeten en Schoonheten.

Op initiatief van o.a. de heren Marsman en Tielbeek, destijds zelf ook onderduikers, is in 1998 aan de Haarlerweg het Stevensmonument tot stand gekomen. Het monument is geplaatst op de plek waar Marinus Stevens is overleden. Het werd onthuld op 1 mei 1998 door Albert Stevens, de broer van Marinus.

Sinds 2005 worden op deze plek ook Mozes (Maurits) Bachrach en Gerrit Jan Piksen herdacht. Voormalig Bosschoolhoofd Gert Jan van ’t Holt heeft het monument destijds geadopteerd, samen met de basisschoolkinderen van de Bosschool. Sindsdien wordt hier ieder jaar op 14 oktober een bijeenkomst gehouden.

Canadian War Cemetry

De Canadese Begraafplaats in Holten is een plek voor bezinning. Hier worden slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog herdacht. Achter elk van deze 1394 graven schuilt een indrukwekkend verhaal. In het Informatiecentrum komt u meer te weten over de gesneuvelde soldaten.

Verslag van een Holtenaar

De oorlog is voorbij, maar regelmatig word ik herinnerd aan de strijd. Als ik met mijn fiets tussen de weilanden rij zie ik overal witte houten kruisjes. Dit zijn de plaatsen waar de geallieerde soldaten zijn omgekomen en begraven, waar ze stierven voor de bevrijding van ons land.

Vaak heb ik me afgevraagd hoe dit zal zijn voor hun familie en geliefden. Zouden ze weten dat hun man of zoon hier in Holten begraven is? Hoe zou het zijn om te weten dat je geliefde duizenden kilometers verderop in de grond ligt, op een willekeurige plek in een vreemd land…

Een tijd later zie ik veel vrachtwagens op en neer rijden en zijn er Canadezen aan het werk op het landgoed van de Heer Sterringa. Al snel wordt duidelijk dat de Canadese legerleiding de opdracht heeft gekregen om één plek te zoeken voor alle gesneuvelde Canadezen.

De Heer Sterringa uit Holten heeft zijn land verkocht aan de Nederlandse Staat, die het vervolgens weer aan Canada heeft geschonken. Vrachtwagens rijden af en aan om de gesneuvelde Canadezen uit Oost- en Noord-Nederland en Noord-Duitsland op te halen.

De legerleiding bereidt op haar beurt het terrein voor om de gesneuvelden hun laatste rustplaats te geven. Niet veel later zie ik vele witte kruisjes staan op de Holterberg. Wat een ontroerend beeld! De mannen hebben hun laatste rustplaats gevonden en krijgen de eer die hen toebehoort;

een eigen gedenkplek. Want zonder hen was het einde van de oorlog nog lang niet in zicht geweest…