Liefde op het tweede gezicht

In het Memory Vrijheidsmuseum sta je even middenin de Tweede Wereldoorlog

  • Leestijd Leestijd 7 minuten
  • Home 3245 x bekeken

In ‘Liefde op het tweede gezicht’ vertellen bekende en minder bekende (oud)inwoners van Overijssel over doodnormale plekken. Die zij dankzij verrassende details of herinneringen zo bijzonder vinden. Dit kan een ogenschijnlijk simpel grasveldje in het dorp zijn, waar vroeger een gebouw heeft gestaan die van belangrijke culturele waarde is geweest. Wat betekent deze plek voor hen? Ontdek het in dit verhaal!

Of je nou oorlog hebt meegemaakt of niet, ervan leren kun je altijd. In het Memory Vrijheidsmuseum in Nijverdal sta je even middenin de Tweede Wereldoorlog. Weten wat er toen gebeurde is nog altijd relevant, vertelt Hans van Overbeeke. “Het is nog geen verleden tijd.”

Stichting Memory Vrijheidsmuseum

Hans is voorzitter van Stichting Memory Vrijheidsmuseum. Een museum dat de bezoeker terugwerpt in de tijd van deportaties, mobilisaties en bevrijding. Een bekend verhaal? Dat valt tegen. Want het vrijheidsbesef lijkt steeds te vervagen. “Het is nog steeds actueel. Toen de oorlog voorbij was hingen er bordjes: ‘Das nicht wieder’. Maar het gebeurt nog steeds.”

Botsingen

Hans doelt daarmee op de spanningen in de hele wereld. “Oorlog komt te voet, dus heel langzaam. Het begint altijd met botsingen van ideologieën. Je ziet nu dat het zich herhaalt. De wereld is aan het polariseren. Mensen staan weer tegenover elkaar en niet naast elkaar. Van tijd tot tijd houdt iedereen zijn adem in.” Dat is een van de redenen dat er in het museum een vaste expositie is van het Rode Kruis. Daar zijn stukken te zien over onrecht in de rest van de wereld, zodat je beseft hoe kwetsbaar onze vrijheid is.

Het museum werd vorig jaar compleet vernieuwd. Als je vanuit het oosten naar het westen rijdt zie je eerst een zwart blok, met daarbinnen de museumvloer. “Dat herbergt donkere tijden. Wie verder rijdt ziet een afgebrokkelde muur, dat staat voor vernieling. Daarna strekt zich een nieuwe muur uit, wat vrijheid betekent.” Vanuit het oosten laat de afgebrokkelde muur zien ‘dat de vrijheid nog niet af is en nog opgebouwd moet worden’, aldus de architect Bas Heitkamp.

Memory vrijheidsmuseum
Memory vrijheidsmuseum

Misplaatst gevoel

De verbouwing is net op tijd af voor het jubileumjaar: Overijssel (en Nederland) viert namelijk 75 jaar vrijheid. Dat is al zo’n lange tijd dat er nog maar weinig mensen zijn die oorlog aan den lijve hebben meegemaakt. Volgens Hans draagt dat juist bij aan het belang van zo’n ‘vrijheidsmuseum’ in het hart van Overijssel (een naam die doet nadenken, zegt Hans, want ‘wie stopt nou vrijheid in een museum’?). “In Nederland hebben we de luxe om de gordijnen dicht te doen en ons op ons eigen eilandje rijk te voelen. Maar dat is een misplaatst gevoel.”

Niet alleen buiten Nederland verandert de wereld, ook in ons eigen land, zo merkt hij. “De vraagstukken waarmee we geconfronteerd worden zijn soms te complex om te overzien, laat staan een mening te kunnen vormen”. Het museum plaatst het verleden naast het heden en confronteert de bezoekers met herkenbare dilemma’s die bijdragen aan bewustwording.

“Sallander of Syriër, iedereen heeft een verhaal.”

Solidariteit

Ook bemerkt hij een gebrek aan solidariteit. Terwijl die zo belangrijk is. “Solidariteit komt voor gerechtigheid. In Nederland is er solidariteit ten opzichte van de buren. Maar we hebben moeite om verantwoordelijkheid te dragen voor bijvoorbeeld kinderen die opgroeien in Syrië. Of een vader die vlucht uit een arm land om voor een goede toekomst voor zijn kinderen te zorgen. We noemen dat dan een economisch vluchteling. Maar wat zou jij doen als vader of moeder, als je helemaal niets hebt? Natuurlijk spelen er ook andere dimensies een rol die onze solidariteit bepalen.”

De voorzitter van het museum is heel gevoelig voor dit soort kwesties. Zo gevoelig, dat hij zich er soms voor afsluit. “Dan bemerk ik een zekere somberte. Hoe is het mogelijk? En dan is het even te veel, wat we elkaar allemaal aandoen. Dat komt misschien ook door zijn eigen ervaring. In 2009 werd zijn zoon in Brazilië bij een roofoverval doodgeschoten. “Dat maakt mij automatisch verbonden met mensen die leed ondervinden.” Wrok heeft hij niet. “Als ik dat zou hebben dan kan ik niet verder. En ik moet ook verder.”

Memory vrijheidsmuseum
Memory vrijheidsmuseum

Betekenis van ouderschap

Misschien is dat ook wel de reden dat het Memory Museum hem raakt. En dat hij probeert te begrijpen waarom die ander strijdt. Een IS-vrouw bijvoorbeeld. “Ik zie haar niet, door dat gewaad, maar ik zou haar zo graag willen zien om betrokken te raken. Dat zijn moeders die strijden, en dat moederschap heeft zo’n diepe betekenis.” Waarmee hij wil zeggen: waar een strijder ook vandaan komt, er is altijd een reden, altijd een context. “En juist die context maakt het dat je het in een ander perspectief kunt plaatsen. Niet om te vergoelijken maar om het beter te begrijpen.”

In de kapel die is ingericht voor de helden uit de Tweede Wereldoorlog – de geallieerden – provoceert hij kennissen soms bewust. Aan de muren zijn enkele gevallen soldaten uitgelicht. Er hangen kinderfoto’s, familiefoto’s, schoolfoto’s. En dan niets: een leven dat opeens ophield. “Wat als we in ons denken hier het leven van een Duitse soldaat neerzetten? Die had ook een kindertijd, een familieleven. Waarom deed hij wat hij deed?” Feiten bestaan wel, maar ‘De Waarheid’ niet. Er zijn meer waarheden, manieren om ergens naar te kijken, zo mijmert Hans.

Oorlogsdilemma’s

In het Memory Museum komen dit soort thema’s aan de orde. Kinderen die het museum bezoeken worden aan dilemma’s onderworpen. Wat zou jij doen? Leren over oorlog is onderdeel van het burgerschap, zo legt de voorzitter uit. En aandacht hebben voor de perspectieven van een ander, want dat biedt ruimte voor begrijpen en wellicht voor begrip en solidariteit. Dat is nodig. Want oorlog komt voort uit emotie. Angst voor het onbekende en het verlies van veiligheid, verdriet, boosheid en wraakgevoelens. “En daar heb ik óók begrip voor. Mijn zoon is doodgeschoten, ik herken dat. Maar ik kan wel wraak willen, en boos zijn, maar stopt het dan? Nee.”

Beleef de historie van Nederland in Salland – Hans’ tips

  1. De IJssellinie. Een Nederlandse verdedigingslinie uit de jaren ‘30 van de vorige eeuw. Na de Tweede Wereldoorlog is er onder de dreiging van de Koude Oorlog wederom aan de IJssellinie gewerkt. Kijk vooral op landgoed De Haere bij Olst, waar een wandeling van een uur is uitgezet langs enkele bunkers en kazematten.

  2. Canadese Begraafplaats Holten. In het Informatiecentrum Canadese Begraafplaats wordt de gedachte aan hen die vielen levend gehouden met persoonlijke verhalen, anekdotes en foto’s - vaak door nabestaanden geschonken. Ontdek hier hoe Noordoost- Nederland bevrijd werd en kom meer te weten over de gesneuvelde militairen en hoe het ereveld tot stand is gekomen.

  3. MEMORY Vrijheidsmuseum. In de vaste expositie van het Memory Vrijheidsmuseum beleeft de bezoeker stap voor stap de Tweede Wereldoorlog, vanaf de opkomst van het Nationaalsocialisme in Duitsland tot en met de bevrijding van Overijssel. In de vaste expositie van het Historisch Centrum Overijssel beleeft de bezoeker hoe het was om in Overijssel te leven tijdens de Tweede Wereldoorlog. In de vaste expositie van het Rode Kruis wordt een verbinding gemaakt met het heden. Hoe kunnen we de lessen van de geschiedenis over vrijheid toepassen op vandaag?

Meer verhalen uit Salland